Amelis van Amstel Heer van Mijnden en Loosdrecht

  Algemene notities:

Volgens veel onderzoekers werd het Huis Mijnden rond 1227 door Egidius van Amstel gesticht; tot aan de dagen van de moord op Floris V noemden de heren zich 'Van Amstel van Mijnden'. Na 1296 bleek het verstandiger om dat 'Van Amstel' maar te laten vallen en pas in de dagen van Philips van Bourgondië, na 1428, hebben de Van Mijndens hun afkomst uit de Amstelstam niet meer verloochend.
Waarschijnlijk ten gevolge van de geschillen tussen graaf Floris V en de Amstels waren de Van Mijndens op den duur kennelijk genoodzaakt hun bezit als leen aan graaf Floris op te dragen. In het bekende Oude Register van graaf Floris met een opsomming van de leenmannen van deze Hollandse machthebber stuiten we op Melis (Amelis) van Mijnden, die te boek staat voor 'sine woninghe ende sijn goet in die Nesse ende sijn huys aen die Vecht'. Die band met Holland zal nimmer meer verbroken worden en het moet gezegd worden dat de Utrechtse bisschoppen daar moeilijkheden genoeg mee hebben beleefd. Intussen speelde Melis het spel van zijn tijd ongetwijfeld mee. We treffen hem bijvoorbeeld aan onder de borgen voor de Amstels en de Woerdens in verband met de verzoening met de bisschop.

Een ridderhofstad kan het huis aan de Vecht nooit zijn geweest, want tijdens de opstelling van de eerste lijst in 1536 was het al lang verdwenen. Kortom, we weten van dit huis uit het begin van de 13e eeuw nauwelijks iets af. Het zou best eens ten offer kunnen zijn gevallen aan de maatregelen tegen alles wat met Amstel en Woerden te maken had na de moord op Floris V. Opmerkelijk is in ieder geval dat Wouter van Mijnden in 1317 de Hollandse graaf Willem III beloofde dat hij -indien hij een huis zou laten bouwen- dit huis in leen aan de graaf zou opdragen. Het zou zelfs als een zogeheten open huis aan deze graaf ter beschikking staan. Of Wouter er in zijn korte leven nog toe gekomen is, weten wij strikt genomen niet. Hij trouwde met Geertruid van Ruwiel en hoewel deze vrouw al heel jong stierf kwam Wouter door haar toch binnen de kring van de Ruwiels.
Hoe dan ook, in 1348 heeft zijn zoon Amelis van Mijnden een huis met zes morgen land binnen het gerecht van Loosdrecht tussen de Drecht en de Blocklaan aan graaf Willem V opgedragen om het als leen terug te ontvangen. Wanneer men in aanmerking neemt dat de ceramiek, bij de opgravingen gevonden, geheel en al uit de 14e eeuw stamt, dan moet men wel tot de conclusie komen dat het teruggevonden huis door Wouter of door Amelis in de eerste helft van de 14e eeuw, tussen 1317 en 1348, is gebouwd.
Voor zo ver wij weten is het huis te Mijnden nooit belegerd. Maar de verplichting om het huis te openen voor de Hollandse graaf heeft wel regelmatig vreemd volk over de vloer gebracht. Zo werd Mijnden in 1353 bewaakt door Gijsbrecht Bokel van den Rijne met een aantal krijgsknechten. Dat was in de tijd van bisschop Jan van Arkel (1342-1364).
We weten precies hoe het met Mijnden afliep. Herbert van Mijnden, een oom van de Van Mijndens die zich intussen op Ruwiel genesteld hadden, verwierf Kronenburg -aan de westkant van de Vecht- via een grootvader Amelis, gehuwd met Margriet van Kronenburg. Amelis had Kronenburg aangekocht van zijn neef Hendrik, die behoorlijk in de financiële problemen zat. Herbert woonde aanvankelijk zelf op Mijnden, maar gaf er blijkens zijn Gedenkschriftens op den duur de voorkeur aan op Kronenburg te gaan wonen. Mijnden liet hij rond 1525 afbreken; voorlopig -naar het schijnt- zo ver dat hij er geen belasting meer voor hoefde te betalen. Uit allerlei getuigenissen moet men wel opmaken dat het nog lang duurde voordat alles was verdwenen en het terrein zo'n beetje aan kant was. Pas rond 1860 zijn de laatste puinhopen opgeruimd!

Boven was reeds sprake van opgravingen. In 1963 rijpten binnen het Plassenschap plannen om bij de Mijndense sluis voorzieningen voor de waterrecreatie aan te leggen. Toen was het moment voor de archeologen aangebroken om in actie te komen op het terrein dat op oude kaarten werd aangeduid als de plek waar het Huis Mijnden had gestaan. De opgraving in november en december 1963 en in voorzomer van 1964 leverden een rechthoek op van 25,5 x 16,5 m. Het formaat van de gebruikte baksteen loopt nogal uiteen. In de onderste lagen van het metselwerk treft men moppen aan van 32 x 14 x 8 cm; daarnaast evenwel ook kleinere van 29 x 4 x 6 cm en de kleinste moesten het doen met de afmetingen 27,5 x 13 x 6 cm. De bouwhistoricus wil uit deze waarnemingen afleiden dat er bij de bouw oud materiaal is gebruikt. Die twee-en-dertigers kunnen best sloopmateriaal uit een 13e eeuws gebouw zijn geweest. Een verwijzing naar het huis van Egidius van Amstel? De buitenmuren bleken uiteraard het zwaarst; de breedte bedroeg omstreeks 1,2 m, terwijl de binnenmuren wel vrij fors waren aangelegd, maar op 0,6 à 0,8 m uitliepen. De doorgaande binnenmuur, die het rechthoekige bouwblok in de lengte doorliep, onderscheidde zich ook reeds op het eerste gezicht door zijn dikte (ongeveer 1,1 m), waarmee de constructieve betekenis van deze muur nogeens extra werd beklemtoond.
Wat onmiddellijk opvalt is dat er zich geen privaten in het muurwerk aftekenen. Muurkokers verraden de aanwezigheid van dit soort hygiënische voorzieningen overtuigend. De bewoners van dit huis zullen zich evenwel van uitgebouwde, aan de buitenmuur hangende 'heymelickheden' hebben bediend. Maar wat te denken van het ontbreken van een waterput? Misschien toch nog ergens onder het uitbraakpuin verborgen? Het slechte weer en de hoge grondwaterstand tijdens de opgraving maakten een heel uitvoerig onderzoek eigenlijk onmogelijk.

In de plattegrond valt de grote ruimte van 11,5 x 7 m op. Hoogstwaarschijnlijk hebben we hier met de grote zaal te maken, waarin de burchtheer zijn gasten ontving. Daar het huidige maaiveld een behoorlijk eind onder het middeleeuwse vloerniveau moet liggen, werden er geen sporen van doorgangen, van trappen of van stookplaatsen teruggevonden. Met als gevolg, dat de wijze van bewoning nauwelijks uit de overblijfselen valt op te maken. Wel kon worden vastgesteld dat de toegang aan de noordelijke zijde gezocht diende te worden.
Hoe moeten we ons dit huis Mijnden voorstellen? Alleen de derde ruimte in het noordoostelijke gedeelte van het complex zou de functievan een binnenplaatsje kunnen hebben gehad. Maar het is architectonisch veel aantrekkelijker om uit te gaan van een groot woonblok onder een schilddak. Kantelen op een uitgekraagde boogfries behoren tot de gebruikelijke vormgeving in de 14e eeuw en een royale goot zal het boogschutters mogelijk hebben gemaakt het gebouw tegen aanvallers te verdedigen. Naar afbeeldingen hoeven we niet te zoeken. De tijd van de topografische tekenaars was nog niet aangebroken.
Bewoners
1227 Egidius van Amstel (van Mijnden)
Melis (Amelis) van Mijnden
1317 Wouter van Mijnden
1348 Amelis van Mijnden
1353 Gijsbrecht Bokel van den Rijne
1525 Herbert van Mijnden
http://www.kasteleninutrecht.nl/Mijnden.htm

Amelis trouwde met Margaretha van Cronenburg. (Margaretha van Cronenburg werd geboren omstreeks 1394.)