Jan Jans Boijkema

   Jan was ook bekend als Boijckema.

  Algemene notities:

Beroep: landbouwer op Beusum te Vierhuizen, kerkvoogd. De vorige boer op Beusum (voor 1654) was ene Rijke Hendriks, niet uitgesloten dat dit familie was van Jan Boijkema.

Beukema is een oud Groninger boerengeslacht. De vroegst vastgestelde afstamming is van het echtpaar Jan Boijckema en Koertje Rijpkes. Vermoedelijk is het veel ouder. Van de generatie vóór Jan zijn diverse Beukema’s, doorgaans (standaard) geschreven Boijkema/Boykema, bekend. En ook daarvoor, maar meer fragmentarisch, diversen met meer of minder overeenkomstige namen. Een opvallend gegeven is de vermelding van Boykemahuus in een document van 1446. Vermoedelijk betreft het hier de Boyckemaheerd te Ezinge, een van de oude edele heerden van die plaats. De heerd ligt op het oostelijk, niet afgegraven, en lagere deel van de wierde. Oud in dit verband wil zeggen, reeds voor 1400. Gezien de heemstee zal op de plaats van de boerderij continuïteit van boerenbehuizing zijn geweest van de tijd dat de wierde is opgeworpen, mogelijk reeds voordien.

Tot nu toe is het niet concreet gelukt zelfs maar de ouders van Jan te vinden. De beste kandidaat is wel Johan Boeickema, landbouwer in Vierhuizen, voorkomend op de Verpondingenlijst 1630 met 19 jukken. Gezien de tijd zou deze ook grootvader kunnen zijn. Vierhuizen hetzelfde dorp waar Jan en Courtjen landbouwers waren. In de trouwboeken destijds werden de ouders niet vermeld. Doopboeken uit deze tijd zijn er ook niet, niet van Marne. Desondanks is het niet onmogelijk de afstamming te kunnen vaststellen, althans aannemelijk maken. Dit omdat er van de Ezinger Boykema’s er meer bekend is. Evenwel dient dit nog nader in de Groninger archieven onderzocht te worden.

Van Courtjen, die een vader Rijpke heeft is veel minder bekend. Wat later is er een Meijntje Rijpkes, getrouwd met de schoolmeester Bebbe Wildricks. Dat kan een nicht zijn (wordt ook wel als zuster gezien, maar ik meen nicht aannemelijker, gezien de tijd waarin zij kinderen krijgt), dan zou Courtjen’s moeder zeer waarschijnlijk ook Meijntje heten, aangezien de tweede dochter van Jan en Courtjen ook die naam heeft. Op de genoemde Verpondingenlijst 1630 komt te Vierhuizen een Rijpcke Allerts voor, met 28 jukken. Dit zou Courtjen’s vader kunnen zijn. Hier houdt de informatie omtrent Courtjen wat Marne betreft ongeveer op. De namen Rijpcke of Allert komen niet voor in de Weltplege, met vrij gedetailleerde gegevens teruggaand tot 1584. Wel komen in de omgeving van Vierhuizen een aantal personen met patroniem Rijpkes voor. Verband is tot nu toe niet vastgesteld. In de omgeving van Dokkum een Rijpke Rijpkes, huwelijken omstreeks 1650; in de periode daarvoor wordt ook de naam Allert, en patroniem Allerts aldaar vrij veel aangetroffen

Van deze Rijpcke Allerts tevens:
17-1-1652 Rijpke Alderts tegen Abraham Jansens tot terugbetaling lening groot 150 daalders.
15-1-1653 Opzegging landhuur door Berent Jannes contra Rijpke Allerts te Vierhuizen.
Tijdgenoot van Rijpke is Peter Allerts, Vierhuizen, op dezelfde verpondingenlijst, en ook Eijsse Allerts, 1633 onder de carspellieden, Vierhuizen, evenals nog in 1653; in dat jaar ook Claas Sijgers, Jan Jurreins en Geert Benes.

In 1843 is reeds "Tafel der Afstammelingen van Jan Boijkema en Courtjen Rijpkes, in leven echtelieden, landbouwers te Vierhuizen", verschenen, opgemaakt door Jacob Pieters Beukema, schoolonderwijzer te Leens.

Jan Boijkema, geboren in 1625 in Vierhuizen. Hij is overleden op vrijdag 11 mei 1696 in Vierhuizen, 71 jaar oud. Begraven aldaar 16 mei 1696, vermoedelijk in de kerk. Zijn grafsteen, gerestaureerd omstreeks 1952, bevindt zich nu aan de oostzijde van de kerk.
Jan trouwde, 29 jaar oud, op Tweede Kerstdag zaterdag 26 december 1654 in Vliedorp (beijde van Vierhuizen, zijn met vertoonde attestatie van hare wettelijke proclamatien copuliert tot Vliedorp, 2 Fer: Natalit:) met Courtje Rijpkes, geboren in 1630 in Vierhuizen. Courtje is overleden in januari 1686 in Vierhuizen, 56 jaar oud.

26-12-1654 Jan Boickum cop Vl Courtjen Rijpkens, beijde van Vierhusen
Beiden werden Lidmaat in Vierhuizen in 1674.

Register Verpondingen 1682; ontvangen aan verponding van de 100e penning van Jan Beukema tot Vierhuizen f30,-.

Diakenieboek Vierhuizen: 1686 den 30 Jan. Van de E. Kerckvooght Jan Boijckema wegens zijn huisvrouw, zal. Ontvangen f20.0.0. 1696 den Maij ontvangen van de Erf. van Jan Boijkema volgens legaat f30.0.0.

Van Jan aantal eigenhandige handtekeningen: Jan Boijckema.

Jan en Courtjen waren landbouwers op de boerderij noordelijk van Beusum, Vierhuizen; veel later heet deze boerderij Beukemoa's Ploatske.
Jan was kerkvoogd; hij compareerde bij volmacht voor de landdag der Ommelanden (1683, 1687, 1691, 1693 en 1695; alle keren bij volmacht).
De eerste comparant na Jan in 1697 is ene Willem Jans; deze eveneens bij volmacht, in de oneven jaren tot en met 1715. In 1713 en 1715 compareert ook Jacob Allerts; deze ook vermeld in 1719, met e, afgew.. In 1717 Melis Sickes, van Panser, voor de eerste keer, vervolgens in de oneven jaren tot en met 1747, en vervolgens 1752 en 1754.

Willem Jans, Vierhuizen:
1681
Dito Den 16 October Fenje, dochter van Willem Jansen en Anje Alberts in Vier­huijsen
1689
Den 15 dito Albert Willems, soone van Willem Jans en Anje Alberts in Vierhuijsen

Naar de standaardgegevens vestigen Jan en Courtjen zich na hun huwelijk einde 1654 op Beusum, Vierhuizen. Het is inmiddels wel duidelijk dat we dit wat ruimer moeten lezen. Niet de borg Beusum, later boerderij Beusum te Vierhuizen, doch de boerderij grenzend noordelijk aan de landerijen van de borg. Het valt nog niet uit te sluiten dat Beusum de ouderlijke boerderij van Courtjen is geweest, dus van Rijpcke Allerts. Het kan evenwel niet onvermeld blijven dat het land van Beusum 63 jukken groot was in 1694.

Van Beusum is in de periode omstreeks 1650 één vermelding gevonden, namelijk 1653, Claas Ijbes op Beeuwsumborg. In 1695 is Harmen Alberts meier van de 54 jukken behorend bij Beusum. Dit gegeven is afkomstig van de keerskoop van Beusum, 1694, waarbij ook duidelijk wordt dat Jan Boijkema meier en eigenaar is van aangrenzende percelen. Gezien de beschrijving betreft dit wel zeer waarschijnlijk de boerderij later genoemd Beukemoa’s Ploatske. In het boerderijenboek wordt hiervan de historie beschreven vanaf ongeveer 1750.

Ommelander geslachten noemt Rijke Hindriks, voorkomende in een dijkrol. Hij zou dezelfde boerderij als J&C bewoond hebben. Welke wordt niet vermeld. Deze Rijke wordt dan ook de waarschijnlijke vader van Jan genoemd. Verwarrend. Het gezag van OG speelt hier parten. Velen zijn hiermee aan de haal gegaan. In het BBB-boek wordt deze Rijke vereenzelvigd met Rijcke Beuckema van Niekerk, Rijcke Hendricks B. genoemd, en tot stamvader gebombardeerd. Maar duidelijk is ook dat niemand hier goed naar gekeken heeft. Rijcke Beuckema, zie verderop, is zeer waarschijnlijk een broer van Jan. Een Jan Rijckes, die in 1692 ye Zuurdijk een zoon Rijcke laat dopen, versterkt dit. Hierdoor zal de zoektocht naar de ouders van Jan en Rijcke vergemakkelijkt kunnen worden.
OG geeft als bron voor Rijke Hindriks een mededeling. Het is echter zodanig vaag (een dijkrol, dezelfde boerderij; Beusum staat nergens met zekerheid vast. HJK, inv. nr 1359 periode 1692 jun 29-1721 dec 3 - Beusum, borg te Vierhuizen, dl. 7., fol. 56vs; - Boijckema, Jan dl. 7. fol. 57, 58, 58vs; - Boikum, Rijpke, dl. 7. 116vs. Vermoedelijk, gezien de periode, betreft dit de verkoop en ontmanteling van de borg Beusum. Het gaat dan met name om rechten enzo, en niet om de sloop, zoals wel wordt gesuggereerd.)

Voor de doelen hier is het in ieder geval duidelijk dat de personen waarvan de mededeling in OG niet over deze informatie beschikten. Laat staan over andere nog.

Beusum was in de tijd van Jan en Courtje een borg. Van de geschiedenis is niet veel bekend. De eerste vermelding zou dateren van 1569 als Sicke Panser to Bewsum in een oorkonde vermeld wordt. Zijlma (De Marne) ziet in een opdracht, 1418, voor een redgerrecht te Soltkamp en te Flegum aan Abele Tammyngen, in Flegum een foutieve spelling van Bewsum. In het algemeen wordt Beusum gezien als afgeleid van Bevenzehuyzen. Het lijkt mij waarschijnlijker dat dit andersom is. De naam van de wierde is ouder. Zoals die van diverse wierden in de omgeving. Van enkelen is de bewoningsgeschiedenis vastgesteld vanaf 5/600 BCE.
Zoals elders kreeg een aantal huizen de naam afgeleid van de wierdenaam. In de rechtstoel Vierhuizen lagen onder Bevenzehuyzen twee edele heerden: Roetersma en Wilgersma. Roetersma zou met het huidige Robersum overeenkomen. Wilgersma is onbekend. Vlak zuidelijk van Beusum is er nog een borg in de 16e eeuw: Panser. Het is een wat onduidelijk plaatje. Beide borgen zouden geen edele heerden zijn. Welke het wel zijn is ook niet volstrekt duidelijk.
Tegen 1600 vererfde Beusum op onbekende wijze op Egbert Lewe, die overleed in 1621. Dochter Anna trouwde met Geert Lewe van Zandeweer en vestigden zich in of kort na 1622 op Beusum. Ook dit staat niet vast, maar hun wapens sieren nog de voorgevel van de huidige boerderij Beusum. Hun namen met de kwartieren in de klok van de Vierhuizer kerk anno 1630. Geert stierf omstreeks 1634, volgt een aantal verervingen, tot en met Abel Coenders, getrouwd met Bywe Lewe. Abel overleed 1694, waarna de borg op verzoek van crediteuren is verkocht. En wel aan Hendrik Ferdinand van In- en Kniphuisen op Asinga. Deze, die het om de rechten te doen was, liet het huis slopen. In 1706 komt Bewsum niet meer voor onder zijn titels. Ook in deze laatste fase dus nog onduidelijkheden, temeer daar dochter Mentje/Meijntje van Jan en Courtjen, getrouwd met Cornelis Dercx tot in 1707 Beusum bewoonden. Van 1707 tot 1712 gebruikte Jacob Jans prebendeland, toen nog in eigendom van genoemde Hendrik F. In 1712 volgde Jacob Allers met Jantjen Lues, tot 1745. In 1718 liet hij zich als eigenerfde registreren om op de Landdag te compareren.

Mogelijk is deze Jacob Allers familie van Jan of Courtjen. Meer in het bijzonder van Rijpcke Allerts. Jacob en Jantje zijn van 1704-1711 landbouwers op Panser, en in 1701 treffen we ze reeds aan op de boerderij nu geheten Oud-Warkemaheerd. Dit was Jantje’s ouderlijke boerderij, namelijk van Lue Jansen en Claaske Rennes. Deze kwamen in 1679 op O.-W. uit erfenis van Tjepke Rennes (zie verderop i.v.m nadere verwikkelingen). Zij kwamen toe met attestatie van Ulrum. Omtrent Jacob’s geboortejaar kan slechts gegist worden. Overigens, BIM is wat hem betreft onduidelijk/onjuist. Bij O.-W. staat: Jacob Allerts en zijn vrouw woonden tevoren (d.i. voor 1701) op Beusum en op Panser.
Ze werden in 1716 opgevolgd door hun zoon Rinne Jacobs, in 1716 getrouwd met Luiktje Pieters (Rinne hertrouwde 1725 Hilje Sasses). Bij Beusum: zie hierboven, inclusief de registratie als eigenerfde in 1718. Bij Panser: Van 1704-1711 woonden Jacob Alders en Jantje Lues op Panser. Toen vertrokken ze naar Beusum. Jacob Alders overleed vóór 1733.
Een detailkwestie betreft de periode 1707-1712 wat betreft Beusum. Vermeld:
- Cornelis Derx voldeed dit bedrag (d.i. van de beklemhuur) nog in 1707;
- Van 1707 tot 1712 gebruikte Jacob Jans dit (d.i. 12 jukken, eerder door Cornelis Dercx gekocht van de erfgenamen van Jan Boickema) prebendeland;
- vervolgens, reeds genoemd, van 1712 tot 1745 Jacob Allers enz.

Er is een aanwijzing dat juist Jacob Allerts een bijzondere vernoeming betreft. In huwelijkscontracten van zijn kinderen worden Gerrit en Hilje Jacobs als oom en tante van deze vermeld. In Kloosterburen is een graf, met Jacob Allerts, 2 juni 1695. Deze zoon van de Eersame Allert Jacobs.

Beusum/Bewsum; een opvallende overeenkomst met Bewsummaheerd, ook -heem te Eenrum. Overeenkomstige namen in Leens en Ten Boer.

Werd lidmaat te Vierhuizen in 1674. De datum van de begrafenis staat opzijn grafsteen, links naast de kerk van Vierhuizen. Op het graf ligt eensteen met als tekst: "Anno 1696, den 11 Mayus, is die eersame JanBoyckema seer christelycken in den Heere ontslapen en leyt alhierbegraven verwachtende een vrolycke opstandinge door Jesum Christus". De steen is een kopie uit circa 1950, het origineel zou eronder moetenliggen.

  Vermeldenswaardige gegevens:

• Beroep: landbouwer op de boerenplaats bij Beeusum te Vierhuizen, kerkvoogd, landdagcomparant.

Jan trouwde met Courtjen Rijpkes, dochter van Rijpke Hinrichs en Schelte Cornelis, op 26 Dec 1654 in Vliedorp. (Courtjen Rijpkes werd geboren omstreeks 1630 in Vierhuizen en overleed op 3 Jan 1686 in Vierhuizen.)